Prestatieafspraken als kerninstrument
Op grond van de Woningwet maken gemeenten, corporaties en huurdersorganisaties jaarlijks prestatieafspraken. Dit verandert niet met de nieuwe wet. Wel wil de minister prestatieafspraken dwingender maken. Dit moet de uitvoering van de lokale woningbouwopgave en de Nationale Prestatieafspraken borgen.
De basis voor de prestatieafspraken ligt nu in de gemeentelijke woonvisie. Dat verandert. Het volkshuisvestingsprogramma wordt het vertrekpunt. Niet meer de kaders van de gemeenteraad zijn bepalend, maar een programma van het college. Bovendien is dit programma vanuit bovenlokale keuzes rondom verdeling van woningbouw vanuit het Rijk en de provincie gevoed. Deze veranderingen verzwakken de prestatieafspraken als kerninstrument van de lokale volkshuisvesting.
Vaker geschilslechting?
De Woningwet 2015 voorziet in geschilbeslechting als instrument bij het tot stand komen van prestatieafspraken. De Wet versterking regie volkshuisvesting verruimt de mogelijkheden voor geschilbeslechting. De Adviescommissie geschilbeslechting richt zich dan niet meer alleen op de totstandkoming van prestatieafspraken, maar ook op de nakoming hiervan. Dit leidt tot een bindende uitspraak van de minister.
Deze maatregel lijkt daarmee stevig. Gebruikmaken van deze mogelijkheden zet de lokale samenwerking ernstig onder druk. Als één partij stelselmatig in gebreke blijft, zou dit kunnen werken. Echter, als partijen niet presteren komt dat doorgaans niet door één partij, maar door de samenwerking in de keten van betrokken partijen. De praktijk is dat prestatieafspraken vooral een samenwerking op basis van vertrouwen voeden. Niet de juridische basis van prestatieafspraken zijn leidend. Deze juridisering van afspraken maakt het instrument prestatieafspraken eerder zwakker dan sterker. Voorzichtigheid wordt de norm: je spreekt alleen nog af, wat je zeker waar kan maken.
Nieuwe partijen bij prestatieafspraken
Alle langere tijd wordt gepleit voor prestatieafspraken waarbij ook zorg- en welzijnspartijen betrokken worden. De Commissie Bos en de Taskforce Wonen en Zorg spanden zich hiervoor in. De Wet versterking regie volkshuisvesting hint hiernaar, maar lijkt maar beperkt door te pakken. De wet bepaalt dat de gemeente – als onderdeel van de bestaande cyclus om te komen tot prestatieafspraken – ook de relevante (zorg)aanbieders uitnodigt voor overleg. Uitnodigen klinkt (te) vrijbijvend, zeker omdat op voorhand geen bijdrage van zorgaanbieders wordt benoemd. Meer integraliteit is nodig voor krachtiger prestatieafspraken wonen en zorg.
Overige punten om te belichten
Twee punten springen eruit die ook voor prestatieafspraken waardevol zijn. In de eerste plaats gaat het om de definitie van sociale huur bij nieuwbouw. Deze is in de wet verankerd op een exploitatie van 25 jaar en toewijzing aan de doelgroep van sociale huur. Daarmee komen corporaties makkelijker in positie.
Het tweede punt betreft de investeringsregio’s van woningcorporaties. Deze regio’s verschuiven van de huidige gebieden naar de provincies waarin deze gebieden liggen. Ter illustratie: een corporatie als Lefier, die werkt in de regio Groningen-Drenthe, heeft straks (nog steeds) beide provincies als werkgebied.
Benieuwd naar uw reactie
De wet is nu voor consultatie aangeboden. Op 30 maart 2023 moeten de reacties binnen zijn. U kunt op het wetsvoorstel reageren via deze link. Met enkele opdrachtgevers denken we na over de betekenis van deze wet. Wij zijn heel benieuwd naar uw reactie. Wilt u met ons sparren? Neem dan contact op met Martin Bleijenburg of Bram Klouwen.
Dit is het vierde artikel in een reeks over de Wet versterking regie volkshuisvesting. Lees ook:
- het eerste deel over de doelen van het wetsvoorstel
- het tweede deel over het volkshuisvestingprogramma
- het derde deel over de urgentieverordening
10 maart 2023
